Bắc Ninh, ngày 14/5/2025 – Hơn 90 đại biểu từ các cơ quan trung ương, chính quyền địa phương, chủ đầu tư, doanh nghiệp và chuyên gia trong nước, quốc tế đã tham dự Hội thảo “Tăng cường năng lực chuyển đổi mô hình KCN sinh thái tại KCN VSIP, tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện do Bộ Tài chính, Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO), Dự án GEIPP Việt Nam và Ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh phối hợp tổ chức.

Hội thảo nằm trong khuôn khổ dự án "Nhân rộng phương pháp tiếp cận khu công nghiệp sinh thái nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam” (GEIPP), do SECO tài trợ, là bước khởi đầu trong hành trình chuyển đổi các khu công nghiệp sang mô hình khu công nghiệp sinh thái tại Bắc Ninh – một trong những địa phương đi đầu trong thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia.

BẮC NINH: CAM KẾT PHÁT TRIỂN XANH VÀ KHÔNG ĐÁNH ĐỔI MÔI TRƯỜNG

Phát biểu khai mạc, ông Đinh Nam Thắng, Phó Trưởng ban Quản lý các KCN tỉnh Bắc Ninh, nhấn mạnh: “Chúng tôi xác định phát triển xanh là trụ cột trong chiến lược phát triển của tỉnh. Quan điểm xuyên suốt là tăng trưởng kinh tế không đánh đổi môi trường. KCN VSIP Bắc Ninh được lựa chọn làm thí điểm trong việc chuyển đổi sang mô hình KCNST sẽ là hình mẫu cho mô hình công nghiệp bền vững, nâng cao hình ảnh và giá trị của tỉnh trên bản đồ công nghiệp quốc gia.”

Hiện Bắc Ninh có 16 KCN đã được quy hoạch, 14 trong số đó đang hoạt động. Bên cạnh tốc độ phát triển nhanh, tỉnh cũng đối mặt với áp lực về môi trường từ chất thải, khí thải công nghiệp, tiêu thụ năng lượng và phát thải nhà kính. Do đó, định hướng phát triển khu công nghiệp sinh thái đã được tích hợp vào các nghị quyết lớn về tăng trưởng xanh của tỉnh.

Đại diện Bộ Tài chính, ông Hoàng Anh Phú (Cục Đầu tư nước ngoài) khẳng định: “Việc phát triển KCN sinh thái là giải pháp then chốt để thực hiện kinh tế tuần hoàn, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng các cam kết khí hậu tại COP26. Việt Nam hiện nay đã có hành lang pháp lý đầy đủ, như Nghị định 35/2022/NĐ-CP và Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT, để thúc đẩy chuyển đổi này trên phạm vi toàn quốc.”

UNIDO | GEIPP VIỆT NAM HỖ TRỢ KCN SINH THÁI

Trình bày trong hội thảo, bà Nguyễn Trâm Anh – Quản lý Dự án Quốc gia GEIPP Việt Nam – đã mang đến một cái nhìn tổng quan cho các đại biểu về hành trình chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái (KCNST) tại Việt Nam và các lợi ích khi tham gia dự án. GEIPP Việt Nam đã không chỉ giới thiệu các khung tiêu chuẩn về KCNST mà còn hỗ trợ triển khai cụ thể tại cấp khu công nghiệp và doanh nghiệp.

Trong giai đoạn 2020–2024, dự án đã phối hợp với các đối tác xác định 949 cơ hội khu công nghiệp sinh thái tại 90 doanh nghiệp thuộc 4 KCN thí điểm, gồm: DEEP C (Hải Phòng), Hiệp Phước (TP.HCM), AMATA (Đồng Nai). Các cơ hội này không chỉ mang lại lợi ích về môi trường (giảm phát thải, tiết kiệm nước, năng lượng) mà còn giúp tăng hiệu quả sản xuất, giảm chi phí vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Việc áp dụng Khung quốc tế về KCN sinh thái cũng giúp đánh giá mức độ đáp ứng theo 5 trụ cột: quản lý khu công nghiệp, môi trường, xã hội, kinh tế và kết quả tổng thể. Kết quả đánh giá tại các KCN thí điểm cho thấy AMATA , DEEP C và Hiệp Phước đều có sự cải thiện mạnh mẽ về tiêu chí xã hội và quản trị.

“Chuyển đổi sang KCNST là hướng đi toàn cầu và giải pháp cần thiết để xây dựng nền công nghiệp xanh,” bà Trâm Anh nhấn mạnh. Bà cũng chia sẻ về sự quan tâm của các tổ chức quốc tế như Chính phủ Thụy Sỹ, EU đối với định hướng phát triển này – một điều kiện thuận lợi để các KCN và doanh nghiệp sẵn sàng tâm thế thực hiện chuyển đổi.

VSIP BẮC NINH: TIỀM NĂNG LỚN CHO CHUYỂN ĐỔI KCNST

KCN VSIP Bắc Ninh, tọa lạc tại xã Đại Đồng (huyện Tiên Du) và phường Phù Chẩn (TP. Từ Sơn), được thành lập theo Quyết định số 676/TTg-CN của Thủ tướng Chính phủ ngày 04/06/2007. VSIP Bắc Ninh hiện thu hút 119 nhà đầu tư thứ cấp—gồm 97 doanh nghiệp FDI và 22 doanh nghiệp trong nước—tạo việc làm cho hàng nghìn lao động.

Theo kết quả đánh giá mô hình KCN sinh thái 2.0 (KCNST 2.0), VSIP Bắc Ninh có 36 tiêu chí “Đạt”, 13 tiêu chí “Cần xác nhận”, 12 tiêu chí “Không đạt” và 3 tiêu chí “Không áp dụng”. Các tiêu chí chưa đạt hoặc cần xác nhận là những nội dung cần được ưu tiên cải thiện.

Kết quả cho thấy tiềm năng lớn của VSIP Bắc Ninh trong quá trình chuyển đổi sang mô hình KCN sinh thái theo tiêu chuẩn quốc tế. Để rút ngắn khoảng cách này, cần đẩy mạnh hỗ trợ kỹ thuật nhằm xác thực các tiêu chí “Cần xác nhận”, thúc đẩy sự tham gia của các doanh nghiệp thứ cấp, xác định các cơ hội cộng sinh công nghiệp và sản xuất sạch hơn. Việc tiếp tục nhận được sự đồng hành từ GEIPP sẽ giúp VSIP Bắc Ninh nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong dài hạn.

DEEP C HẢI PHÒNG: TRUYỀN CẢM HỨNG CHUYỂN ĐỔI

Một điểm nhấn tại hội thảo là phần chia sẻ từ bà Diệp Thị Kim Hoàn – Giám đốc Phát triển Bền vững, KCN DEEP C Hải Phòng. Trong giai đoạn 1, có 19 doanh nghiệp tại DEEP C đăng ký tham gia. Qua đó, UNIDO/GEIPP xác định được 139 cơ hội RECP, 14 cơ hội cộng sinh công nghiệp và 5 cơ hội cộng sinh công – đô thị.

DEEP C đã thực hiện 51 cơ hội sản xuất sạch hơn, đang tiếp tục triển khai thêm 40 cơ hội. Các sáng kiến nổi bật gồm: dùng nhựa tái chế làm đường, điện mặt trời áp mái, xử lý rác hữu cơ thành phân bón, tận dụng bùn thải thay thế vật liệu san lấp, tái sử dụng nước đã qua xử lý, cộng sinh năng lượng.

“Để phát triển bền vững, mọi giải pháp phải mang lại hiệu quả kinh tế và lợi ích thiết thực cho con người và môi trường,” bà Hoàn nhấn mạnh. Bà cũng cảnh báo: “Cơ hội không chờ đợi ai – những người đi trước chính là những người có lợi thế.”

SẢN XUẤT SẠCH HƠN & CỘNG SINH CÔNG NGHIỆP – NỀN TẢNG CỦA KCNST

Chương trình hội thảo buổi chiều tập trung vào các nội dung kỹ thuật, do đại diện nhà thầu dự án VNCPC trình bày. Ông Lê Xuân Thịnh, Giám đốc VNCPC, giới thiệu phương pháp Sản xuất sạch hơn và Hiệu quả tài nguyên (RECP) – một trong ba trụ cột của KCN sinh thái. Ông giải thích rằng RECP là một chiến lược phòng ngừa tổng hợp về môi trường, được áp dụng liên tục trong các quá trình sản xuất, sản phẩm và dịch vụ, nhằm nâng cao hiệu suất và giảm thiểu rủi ro cho con người và môi trường. Ứng dụng RECP bao gồm tiết kiệm nguyên liệu và năng lượng, loại bỏ nguyên liệu độc hại, giảm lượng và mức độ độc hại của chất thải ngay tại nguồn trong sản xuất; giảm hoặc loại bỏ các tác động tiêu cực đến môi trường trong suốt vòng đời sản phẩm; và tích hợp yếu tố môi trường vào thiết kế và phát triển dịch vụ. Ông Thịnh nhấn mạnh: “Chất thải thực chất là tài nguyên chưa được dùng đúng chỗ. RECP giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, giảm ô nhiễm và tăng năng lực cạnh tranh.”

Tiếp nối, chuyên gia quốc tế Ankit Kapasi trình bày về Cộng sinh công nghiệp và hợp tác công nghiệp. Ứng dụng khái niệm Cộng sinh công nghiệp (IS) giúp sử dụng vật liệu một cách bền vững hơn, tạo ra một mạng lưới kết nối giữa các doanh nghiệp, mô phỏng hoạt động của các hệ thống sinh thái để không tạo ra chất thải. Ông Ankit cũng dẫn chứng các mô hình tại Việt Nam như sử dụng chung nồi hơi tại ba công ty ở KCN Trà Nóc (Cần Thơ) và thu hồi khí sinh học tại Công ty Bia để làm nhiên liệu trong lò hơi của công ty dịch vụ năng lượng, nhằm minh họa lợi ích rõ rệt về cả kinh tế và môi trường.

CAM KẾT ĐỒNG HÀNH

Phát biểu bế mạc hội thảo, bà Adriana Alzate – Điều phối viên quốc tế Chương trình GEIPP – nhấn mạnh rằng thành công của mô hình khu công nghiệp sinh thái phụ thuộc vào sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và đặc biệt là cam kết bền bỉ từ mọi bên liên quan.Bà ghi nhận sự hợp tác của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà đầu tư thông qua các hoạt động tập huấn, đối thoại chính sách và hỗ trợ kỹ thuật do dự án thực hiện.

UNIDO cam kết tiếp tục đồng hành cùng tỉnh Bắc Ninh và KCN VSIP trong việc củng cố năng lực, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và thúc đẩy triển khai các giải pháp cụ thể. Trong giai đoạn tiếp theo, dự án sẽ tập trung vào đánh giá RECP cho các doanh nghiệp tại VSIP Bắc Ninh, xác định các cơ hội cộng sinh công nghiệp, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực và từng bước hỗ trợ VSIP Bắc Ninh chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái.